17 października to Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem. Organizacja EAPN opublikowała z tej okazji raport o poziomie ubóstwa w Polsce w 2022 r. Według niego liczba dzieci i seniorów żyjących w skrajnym ubóstwie wzrosła względem poprzedniego roku. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Szczecinie nie notuje obecnie zwiększonych potrzeb i liczby osób korzystających z pomocy finansowej.
Zgodnie z czerwcowym raportem Głównego Urzędu Statystycznego zasięgi ubóstwa ekonomicznego w gospodarstwach domowych w Polsce pozostały w 2022 r. na podobnym poziomie, co w poprzednim roku. GUS zauważył jednak, że sytuacja materialna w wielu domach pogorszyła się z powodu wysokiej inflacji. Taki wniosek wysnuwa także komitet EAPN Polska, czyli platforma 15 polskich organizacji pozarządowych, działających w obszarze szeroko rozumianej pomocy społecznej.
Zgodnie z raportem Poverty Watch 2023 przygotowanym przez EAPN w 2022 r. w skrajnym ubóstwie żyło blisko 400 tys. dzieci (o 26 tys. więcej niż rok wcześniej) oraz niemal 300 tys. seniorów (14 tys. więcej). Według organizacji prognozy na bieżący rok są negatywne, a ubóstwo skrajne będzie rosło głównie ze względu na trudną sytuację gospodarczą, wysoką inflację, brak dodatków osłonowych oraz waloryzacji świadczeń dla dzieci. Zasięg skrajnego ubóstwa szacujemy w Polsce na 4,7% mieszkańców, co odzwierciedla liczbę ok. 1,8 mln osób.
– Musimy pamiętać, że badania ubóstwa dochodowego w Polsce obejmują tylko gospodarstwa domowe. Nie mamy danych dotyczących osób, które żyją w placówkach całodobowych czy na ulicy. Dodatkowo rząd zrezygnował z ogólnopolskich badań bezdomności w latach 2021-2023. Ukryte skrajne ubóstwo w Polsce, czyli bezdomność zarówno obywateli polskich, jak i rodzin uchodźczych z Ukrainy, mogło się podwoić w 2022 r. – komentuje raport dr hab. Ryszard Szarfenberg, przewodniczący EAPN Polska.
Wyniki raportu są niepokojące. Wszyscy chcielibyśmy, żeby warunki życia w Polsce szczególnie dla najmłodszych z roku na rok się poprawiały. MOPR w Szczecinie nie notuje jednak takich alarmujących sygnałów, a sytuacja mieści się w stałych normach.
– Nie notujemy wzrostów jeżeli chodzi o osoby, które korzystają z pomocy finansowej – mówi Maciej Homis, rzecznik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szczecinie. – Więcej jest sytuacji i osób, które potrzebują pomocy w tzw. stałym trybie. Jeżeli chodzi o temat ubóstwa, to najwięcej jest osób, które wymagają wsparcia w formie opiekuńczej, rehabilitacyjnej czy zapewnieniu miejsca w całodobowej lub tymczasowej opiece.
Raport EAPN Polska wskazuje jednak, że przyczyną pogorszenia się sytuacji finansowej gospodarstw domowych jest w szczególności brak waloryzacji świadczeń, które straciły znacząco na wartości w sytuacji wielomiesięcznej, dwucyfrowej inflacji. Organizacja zwraca uwagę na konieczność podniesienia zbyt niskich kryteriów dochodowych w świadczeniach rodzinnych. Kryteria te mają być według EAPN niższe od minimum egzystencji w przypadku wieloosobowych gospodarstw domowych. Rodziny żyjące faktyczne w skrajnym ubóstwie mogą nie kwalifikować się do zasiłków.
– W 2022 i 2023 r. nadal świadczenie wychowawcze, zasiłki rodzinne i większość innych świadczeń rodzinnych pozostały niezmienione mimo dwucyfrowej inflacji – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg. – Ich wartość realna gwałtownie spadała w 2022 i 2023 r. Są to ukryte cięcia socjalne, gdyż rząd zaoszczędził na rodzinach w latach 2020-2023 ponad 31,4 miliarda złotych. Należy wprowadzić jasne zasady corocznej waloryzacji wszystkich świadczeń, tak aby skutecznie chroniły przed ubóstwem. Jednorazowa podwyżka jednego świadczenia od 2024 roku nie rozwiązuje problemu.
EAPN podsumowuje temat systemowej pomocy społecznej – chaos kryterialny i waloryzacyjny. Wprowadzanie nowych świadczeń, które nie są w sposób zaplanowany włączane do systemu, pogłębia tylko problemy i powoduje komplikacje.
– Nowy rząd powinien dokonać przeglądu i uporządkować ten obszar, uwzględniając całość świadczeń: dla rodzin z dziećmi, dla ubogich rodzin z dziećmi, dla ubogich gospodarstw domowych, dla osób z niepełnosprawnościami – podsumowuje dr hab. Ryszard Szarfenberg.
