Już od ponad 100 lat cieszą oko nie tylko szczecinian, którzy zżyli się z nimi na zawsze, ale również licznych turystów, na których ich wygląd robi niezmiennie ogromne wrażenie. Stojące u stóp Odry Wały Chrobrego z marszu stały się wizytówką Szczecina i jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów na jego mapie. 

Droga do ich powstania była długa i żmudna do pokonania, ale dzięki determinacji i rozmachowi legendarnego architekta miasta Wilhelma Meyera-Schwartau oraz nadburmistrza Hermanna Hakena stała się możliwa do zrealizowania. 

Na miejscu pruskich fortyfikacji

Aby zrozumieć sens zlokalizowania tego imponującego tarasu widokowego, trzeba cofnąć się 150 lat wstecz. 

Rok 1873 to data przełomowa dla historii miasta i jego rozwoju – rozpoczyna się burzenie wzniesionych wiek wcześniej fortyfikacji obronnych dawnej Twierdzy Szczecin. Częścią tych obwarowań był powstały w latach 1735-1741 Fort Leopolda. Zagospodarowanie terenu po nim było dla miejskich rajców nie lada wyzwaniem – różnica poziomów poszczególnych jego części sięgała nawet 17 metrów!

Już w 1876 roku powstała pierwsza koncepcja zorganizowania układu architektonicznego tego terenu, jednak kreślenie jakichkolwiek planów przyspieszyły rządy Hermanna Hakena. Rządzący w latach 1878-1907 nadburmistrz miał u swojego boku znakomitego architekta, któremu w dużym stopniu zawdzięczamy dzisiejszy kształt naszego miasta – Wilhelma Meyera-Schwartau. Miejski radca budowlany, bo taką pełnił on funkcję, nakreślił ostateczny wygląd tego ogromnego i imponującego zarazem założenia urbanistyczno-architektonicznego w 1894 roku, a decyzję o jego realizacji podjęto już w nowym stuleciu – w 1901 roku. Patronem został nie kto inny, jak sam Haken. Od jego nazwiska wzięła się pierwotna nazwa – Tarasy Hakena. 

Zostały więc zaprojektowane jako kompleks różnorodny stylowo łączący nowoczesność z tradycją. Symetryczny rygor centrum jest stopniowo łagodzony przez flankującą zabudowę i park o coraz bardziej rozluźnionej kompozycji, płynnie łączącej centralne założenie osiowe z typową zabudową miejską.

Na początek – tarasy

W latach 1902–1907 uformowano, na wysokości 19,3 m n.p.m. (19 m nad poziomem Odry Zachodniej), dobrze nam znany taras widokowy, z którego poziomu możemy obecnie podziwiać panoramę Łasztowni. Na szczycie nasypów ziemnych wzdłuż Odry powstała wysadzana drzewami aleja spacerowa, zakończona na krańcach półokrągłymi placykami. Tuż pod nimi znajdują się dwie symetryczne drogi zjazdowe biegnące w dół wzdłuż ziemnych skarp, ku środkowi założenia (dzisiejsze ulice Komandorska i Admiralska). Na osi poprzecznej promenady zbudowano nieco niższy półokrągły taras centralny, wsparty rustykowanym murem oporowym, flankowany dwoma mniejszymi tarasami, nad którymi wznoszą się pawilony widokowe, w kształcie owalnych kopuł wspartych na jońskich kolumnach. 

Pośrodku tarasu centralnego postawiono kamienną rzeźbę przedstawiającą walkę Herkulesa z centaurem dłuta Ludwiga Manzla (tego samego od pomnika Sediny, po którym została tylko kotwica). Na osi, w murze oporowym wydrążono półkolistą niszę, ujętą w dwa ryzality po bokach, z niszami na posągi. U ich podnóża umieszczono półkonchowe baseniki – kompozycja ta stanowi tło dla rozległej fontanny. W koronie muru, pod kamienną balustradą znajdują się herby miast pomorskich. Przed fontanną zbudowano dwie wieże oświetleniowe stylizowane na latarnie morskie. Kompleks tarasów połączono z nabrzeżem Odry dwoma biegami schodów biegnących po łukach wzdłuż muru oporowego centralnego tarasu.

Kolej na monumentalne gmachy

Drugim elementem całej układanki były trzy monumentalne gmachy, rozciągające się na całej długości Tarasów.

Pierwszym z nich jest budynek siedziby ówczesnej rejencji szczecińskiej, wzniesiony w latach 1906-1912 według projektu Paula Kieschke. Kompleks posiada dwa wewnętrzne dziedzińce oraz 2 wieże, z których jedna, o wys. 72 m, zwieńczona jest figurką marynarza. Wiele pomieszczeń w budynku posiada reprezentacyjny charakter i zachowało pierwotne dekoracje (m.in.: hol główny, klatka schodowa, sala konferencyjna). Dzisiaj swoją siedzibę ma tam Urząd Wojewódzki Województwa Zachodniopomorskiego.

Pośrodku wzniesiono pomiędzy 1908 a 1911 rokiem gmach Muzeum Miejskiego, zaprojektowany przez wspomnianego już Wilhelma Meyera-Schwartau. Wybudowany na planie litery E nawiązuje swoim stylem do modernizmu i secesji. Pomiędzy arkadami portyku fasady głównej – od strony Odry – znajdują się reliefy, przedstawiające cztery obiekty symbolizujące epoki kultury: piramidę Cheopsa (kultura egipska), Partenon (kultura grecko-rzymska), katedrę w Kolonii (kultura średniowieczna) oraz bazylikę św. Piotra (kultura renesansu włoskiego). Na ścianie południowej znajdują się kobiece postacie symbolizujące malarstwo, grafikę i rzeźbę. Powierzchnia wystawowa obiektu to 5563 m kw., a wysokość wraz z kopułą – 54 m. 

Gmach nigdy nie został ukończony. Otwarcie pierwszej części (mniej więcej połowy założenia) w 1913 roku, było jednocześnie końcem inwestycji. Pierwotne założenie przewidywało czteroskrzydłowy budynek z traktem na osi, i dwoma dziedzińcami wewnętrznymi. Do ukończenia pierwotnego założenia nigdy nie powrócono.

Dalej na południe od muzeum zbudowano dwa gmachy: w latach 1902–1905 Zakład Ubezpieczeń Społecznych projektowany przez Emila Drewsa oraz Naczelna Dyrekcję Ceł zaczętą przez K. Hinckledeyna, zakończoną w latach 1918–1921 przez Osterwolda. Dzisiaj obydwa połączone gmachy są siedzibą Politechniki Morskiej.

Za gmachem Muzeum Narodowego rozciąga się w kierunku miasta regularny, prostokątny plac, z kompleksem tarasów wyrównujących różnicę między placem a wyżej położonym terenem miasta. W centrum tarasu znajdował się pierwotnie pomnik cesarza Fryderyka III. Obecnie wznosi się tam betonowy pomnik Adama Mickiewicza dłuta Sławomira Lewińskiego, odsłonięty w 1960. Dalej na zachód znajduje się Park im. Stefana Żeromskiego o nieregularnym planie (dawny Cmentarz Grabowski).

Przez wojnę przeszły suchą stopą

„Hakenterrasse” przetrwały II wojnę światową bez większych uszkodzeń – od razu po przejęciu administracji w Szczecinie przez Polaków stały się Wałami Chrobrego. 

Część gmachu Muzeum adaptowano na potrzeby Teatru Współczesnego, zmieniono zwieńczenia wieży i zlikwidowano narożne pawiloniki na dachu. W niszach po obu stronach fontanny postawiono figury Jana z Kolna i Wyszaka. Nazwy miast zachodniopomorskich zamieniono na polskie. Od zachodniej strony budynku Politechniki Morskiej dobudowano salę gimnastyczną i laboratorium silnków okrętowych. W pomieszczeniach podziemi północnego pawilonu powstała restauracja Chrobry. Na krańcach promenady mieszczą się drewniane budynki restauracji Columbus i Colorado. Po 1989 roku oczyszczono zszarzałe elewacje tarasów, latarń, a także gmachów Muzeum Narodowego i Urzędu Wojewódzkiego oraz częściowo zrekonstruowano dawne malatury hallów w obydwu budynkach. Odrestaurowano też tablicę dedykacyjną ku czci Hermanna Hakena w murze oporowym tarasu.

Długo trzeba było czekać na wpisanie całego zespołu tarasów widokowych do rejestru zabytków nieruchomych – nastąpiło to dopiero w grudniu 1996 roku.