Czwarty szczeciński finał regat The Tall Ships’ Races 2024 już za niecałe trzy miesiące. Tymczasem warto się przyjrzeć temu, jakie żaglowce, a będzie ich 45, zacumują u stóp Wałów Chrobrego i na Łasztowni w pierwszy weekend sierpnia.

Przy okazji warto zaznaczyć, że w tym artykule przedstawimy tylko te wybrane, najbardziej reprezentacyjne. Po pełną listę żaglowców odsyłamy na stronę tallships.szczecin.eu w zakładce „Jednostki”.

ORP Iskra, Gdynia

Szkolna barkentyna Marynarki Wojennej to pierwszy okręt pod polską banderą, który okrążył świat. Wybudowany został w 1982 w Gdańsku. Ma niecałe 50 metrów długości. W Święto Niepodległości, 11 listopada 1981 roku uroczyście położono stępkę, a po bez mała czterech miesiącach – 6 marca 1982 roku – odbyło się wodowanie. Pierwsze podniesienie bandery na nowym szkolnym żaglowcu Marynarki Wojennej miało miejsce 11 sierpnia 1982 roku. Okręt przejął nazwę Iskra od poprzednika – sędziwego szkunera ORP Iskra, który został wycofany ze służby w 1977 roku.

W latach 1995-96 jednostka, jako pierwszy okręt Marynarki Wojennej RP, okrążyła świat. Rejs rozpoczął się 18 kwietnia 1995 roku w Gdyni. Opuszczający Polskę na 10 miesięcy okręt żegnały tłumy – rodziny, znajomi, ludzie morza oraz kompania reprezentacyjna z orkiestrą. Przybył nawet prezydent RP Lech Wałęsa, który osobiście oddał ostatnią cumę – szpring rufowy. W Wigilię 1995 roku Iskra – na Atlantyku, na wysokości Brazylii – zamknęła wielki krąg. Okrążenie świata zajęło jej 158 dni. Do portu macierzystego żaglowiec wrócił 10 lutego 1996 roku, w 70. rocznicę nadania Gdyni praw miejskich. W wyprawie, która wpisała się do annałów polskiego żeglarstwa, wzięło udział 59 osób, w tym 34 praktykantów – podchorążych Akademii Marynarki Wojennej.

Pascual Flores, Torrevieja (Hiszpania)

W pierwszych latach, żaglowiec był wykorzystywany do eksportu owoców, soli i drobnicy zarówno w portach śródziemnomorskich, jak i na kotwicowiskach, a także na północnym i zachodnim wybrzeżu Afryki. Jego długość wynosi 34 metry, szerokość 8 metrów, zanurzenie 3 metry, a całkowita powierzchnia 415 metrów kwadratowych.

Guayas, Guayaquil (Ekwador)

GUAYAS jest drugim, po kolumbijskiej GLORII, żaglowcem zbudowanym dla kraju południowoamerykańskiego przez hiszpańską stocznię Celaya w Bilbao. Ekwadorski bark to rozwinięcie projektu – jest dłuższy od starszej siostry o 2,4 m, ma dużo lepiej rozplanowany system odprowadzania spalin, a biel jego kadłuba przełamana jest czarnym poziomym pasem.

Nazwa okrętu nawiązuje do głównej rzeki Ekwadoru, ale również imienia wodza indiańskiego plemienia Huancavilca, które niegdyś zamieszkiwało okolice Guayaquil. Tak też nazywał się pierwszy statek parowy wybudowany w Ameryce Południowej w 1841 r., który znajduje się w godle Ekwadoru. Do narodowej symboliki nawiązuje też galion jednostki, który przedstawia lecącego kondora.

W swojej długiej historii żaglowiec wielokrotnie opływał kontynent południowoamerykański przy okazji trawersując przylądek Horn. W latach 2015-16 jedyny raz odbył rejs dookoła świata drogą przez Kanał Panamski, Sueski i wokół przylądka Leeuwin. W 2007 r. załoga barku zdobyła najwyższe wyróżnienie podczas śródziemnomorskiej edycji The Tall Ships Races – przyznawane w tajnym głosowaniu kapitanów Friendship Trophy.

Kapitan Głowacki, Trzebież

Żaglowiec flagowy Polskiego Związku Żeglarskiego. Nazwany tak na cześć jednego z największych popularyzatorów żeglarstwa w Polsce – Włodzimierza Głowackiego. Zbudowany w 1944 roku z poniemieckiego kadłuba „Kriegsfischkutter”, a zwodowany w siedem lat później. Przez wiele lat okręt ten był statkiem szkolnym Szkoły Rybołówstwa Morskiego, by następnie służyć w Lidze Obrony Kraju, Bractwu Żelaznej Szekli, by potem trafić do PZŻ. 

„Kapitan Głowacki” jest triumfatorem TTSR 2014 na trasie Harlingen – Ejsberg. Wygrał je dość niespodziewanie, jako najmniejsza jednostka w klasie A.

Roald Amundsen, Eckernförde (Niemcy)

Roald Amundsen został zbudowany w 1952 roku dla Narodowej Armii Ludowej byłej NRD.

W 1992 roku szkutnik Detlev L ll i jego przyjaciele ze stowarzyszenia „Learn to Live on Sailing Ships” przekształcili go w bryg w ramach programu walki z bezrobociem. Roald Amundsen odbył swój pierwszy rejs w 1993 roku pod dowództwem Immo von Schnurbeina, byłego kapitana żaglowca niemieckiej marynarki wojennej Gorch Fock.

Chociaż Roald Amundsen nie oferuje luksusów, jest dobrze wyposażony w najnowszy sprzęt komunikacyjny i bezpieczeństwa na pokładzie. Żaglowiec wielokrotnie brał udział w regatach Tall Ships’ Races, w tym w wyścigu z Kadyksu do Amsterdamu w ramach Tall Ships’ 2000 Transatlantic Race.

Grossherzogin Elisabeth, Elsfleth (Niemcy)

Grossherzogin Elisabeth został zbudowany w 1909 roku jako szkuner handlowy o nazwie San Antonio.

W 1936 r. żaglowiec przeszedł modernizację. W 1982 r. armator An Elsfleth zmienił port macierzysty jednostki, gdzie od tamtej pory służy jako schronisko i statek szkoleniowy dla mechaników okrętowych i oficerów żeglugi morskiej.

Jest własnością stowarzyszenia alled Schulschiffverein „Grossherzogin Elisabeth” e.V. w Elsfleth/Weser i jest obsługiwany przez załogę wolontariuszy wykonujących jednodniowe rejsy po Wezerze i weekendowe wycieczki po Zatoce Niemieckiej, a podczas letnich wakacji dłuższe rejsy po Morzu Północnym i Bałtyku. Kiedy tylko jest to możliwe, bierze również udział w regatach Tall Ship’s Races – czasami z wielkim sukcesem.

Cisne Branco, Rio de Janeiro (Brazylia)

Cisne Branco to flagowa jednostka brazylijskiej marynarki wojennej. Pod żaglami trzymasztowej fregaty szkolą się przyszłe kadry oficerów i marynarzy z Kraju Kawy.

Okręt ma 3 maszty, na których nosi 31 żagli o łącznej powierzchni 2 195 metrów kwadratowych. Co ciekawe, od kilku lat sztaksle Brazylijczykom dostarcza gdańska żaglownia Sail Service. Cisne Branco jest jednym z niewielu współczesnych żaglowców, który w razie potrzeby ma możliwość postawienia 6 lizli, z których słynęły klipry herbaciane. Są to dodatkowe żagle, które rozwija się na specjalnych wytykach, obok żagli rejowych. Wysokość najwyższego masztu fregaty – grota – osiąga 46,4 metrów. Jednostka ma biały, stalowy kadłub, stylowe, obłożone drewnem nadbudówki, a jej długość całkowita wynosi 76 metrów. Pod żaglami okręt jest w stanie rozwinąć prędkość nawet 17 węzłów, a na silniku maksymalnie 11 węzłów.

Załoga Cisne Branco składa się z 82 osób, z czego 31 miejsc przypada dla praktykantów. W 2010 roku żaglowiec wziął udział w Velas Sudamerica, spotkaniu jednostek szkolnych Ameryki Łacińskiej. Wówczas po raz pierwszy opłynął przylądek Horn pod żaglami. Był też obecny w kolejnych edycjach tej imprezy, dziś znanej jako Valas Latinoamerica.

Gorch Fock, Kilonia (Niemcy)

Ma prawie 90 metrów długości, jego zanurzenie wynosi ponad 5 metrów. W ubiegłym roku, po pięciu latach (!) remontu wreszcie wrócił do służby. Początkowo remont miał kosztować 10 milionów Euro, kwota ta jednak ostatecznie urosła do…135 milionów Euro.

GORCH FOCK jest drugim okrętem noszącym tę nazwę i piątym okrętem tej klasy. Jego cztery siostrzane okręty, zbudowane w tej samej stoczni przed II wojną światową, są nadal aktywne w służbie w różnych krajach, gdzie są używane jako okręty szkoleniowe dla kadetów marynarki wojennej.

Okręt szkoleniowy, które przypłynie do Szczecina, został zbudowany w 1958 roku w Hamburgu w stoczni BLOHM & VOSS. Ponad 300 ton balastu w kadłubie czyni go niezwykle stabilnym. 23 żagle i większość olinowania biegowego są wykonane z syntetyków. Statek ma pomocniczy silnik, który pomaga mu przemieszczać się na spokojniejszych wodach. 

Misją żaglowca GORCH FOCK jest bycie szkolnym okrętem Niemieckiej Marynarki Wojennej. Oficerowie i kandydaci na podoficerów przechodzą tutaj szkolenie praktyczne i teoretyczne, które jest dla nich bardzo przydatne w późniejszym okresie floty. Od 1960 roku GORCH FOCK regularnie uczestniczy w dużych międzynarodowych imprezach żeglarskich i regatach i zawsze był dobrze usytuowany. Celem takich wydarzeń jest przekazanie młodym ludziom doświadczenia sportowego na morzu w regatach żeglarskich oraz możliwość nawiązania więzi z innymi narodami w porcie.

Dar Młodzieży, Gdynia

Jest to trzymasztowy polski żaglowiec szkolny (fregata) typu B-95, następca Lwowa i Daru Pomorza. Żaglowiec zbudowany został w Stoczni Gdańskiej im. Lenina w 1981 roku, częściowo za składki społeczne. Uroczyste podniesienie bandery odbyło się 4 lipca 1982. Matką chrzestną została żona zasłużonego komendanta „Daru Pomorza” kpt. ż.w. Kazimierza Jurkiewicza – Helena Jurkiewicz. W 1983 wziął udział w zlocie żaglowców w Japonii, a rok później w kanadyjskim Tall Ships’ Races. W latach 1987 -1988 pod dowództwem kpt. ż.w. Leszka Wiktorowicza okrążył Ziemię drogą wokół przylądka Horn. W 1992 uświetnił 500. rocznicę odkrycia Ameryki rejsem do USA.

Pogoria, Gdynia

Stalowa, trójmasztowa barkentyna zbudowana w 1980 roku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, pierwszy duży żaglowiec, zaprojektowany przez polskiego konstruktora statków, inż. Zygmunta Chorenia. 

Debiut „Pogorii” w regatach Cutty Sark (późniejsze The Tall Ships’ Races) miał miejsce na trasie wyścigu Mon–Karlskrona. Żaglowiec pierwszy minął linię mety, znacznie wyprzedzając inne jednostki klasy A. Poza nietypowymi dla „Pogorii” akwenami podbiegunowymi jednostka okazała się szybka, dzielna i bezpieczna, a ocenę tę potwierdziły następne długie rejsy statku, w tym rejs do Sri Lanki w pełnym okresie roku szkolnego z młodzieżą licealną na pokładzie, znany jako Szkoła pod Żaglami. Sukces SzpŻ odbił się szerokim echem, a specjalnością kpt. Baranowskiego stało się odtąd bądź prowadzenie kolejnych szkół, bądź współpraca przy ich organizowaniu. W 1992 r. powstał dla Fundacji Międzynarodowa Szkoła pod Żaglami STS „Fryderyk Chopin”, na który Szkoła przeniosła się z „Pogorii”, Obecnym armatorem żaglowca jest STA Poland (Sail Training Association Poland) – stowarzyszenie zajmujące się wychowaniem morskim i szkoleniem młodzieży.

Fryderyk Chopin, Szczecin

Stalowy bryg, zbudowany według projektu Zygmunta Chorenia. Żaglowiec został wybudowany przez Fundację Międzynarodowa Szkoła pod Żaglami Kapitana Krzysztofa Baranowskiego. Jako jedyny w Polsce ma maszty sześciorejowe. Pod względem wyporności i długości całkowitej jest to po Darze Młodzieży drugi co do wielkości żaglowiec pływający pod polską banderą. Obecnie największy żaglowiec typu bryg na świecie po Rahu Nawardzie i Stavrosie S Narchosie.
W 2012 roku STS Fryderyk Chopin wygrał The Tall Ships Races 2012 w klasie A z Reprezentacją Szczecina na The Tall Ships Races jako załogą.

Generał Zaruski, Gdańsk

Jeden z najstarszych czynnych polskich żaglowców, zbudowany w 1939 roku, pływający cały rok po wodach Bałtyku, w sezonie głównie w rejsach szkoleniowych dla młodzieży, mający w swojej karierze wyprawy także na wody podbiegunowe. Jako pływający zabytek sztuki szkutniczej ma dość trudne warunki bytowe dla załogi i jest częściowo wyposażony w archaiczne już dziś urządzenia i jako taki jest ulubioną jednostką polskich żeglarzy pielęgnujących stare morskie tradycje. 

Kapitan Borchardt, Szczecin

„Kapitan Borchardt” jest najstarszym żaglowcem pływającym obecnie pod polską banderą, został zwodowany w Holandii w 1918 roku i służył początkowo jako oceaniczny statek towarowy. Przebudowany w 1989 roku, został wyposażony w czternaście kabin. Do Polski sprowadzony po zakupie od szwedzkiego armatora, gdzie występował pod nazwą Najaden jako statek szkolny. Przez obecnego właściciela zakupiony 30 sierpnia 2011 roku, uroczystość nadania nazwy odbyła się 8 października tego samego roku, jednostkę nazwano imieniem kpt. Karola Olgierda Borchardta.

Dar Szczecina, Szczecin

SY Dar Szczecina to polski jednomasztowy jacht żaglowy typu Antares. Jest jednym z trzech (obok Magnolii i Zrywu) jachtów będących własnością Miasta Szczecin i zarazem jego flagową jednostką. 

Jacht został zbudowany w latach 1968–69 r. w Stoczni Jachtowej im. L. Teligi, według projektu Ryszarda Langera i Kazimierza Michalskiego. Wodowanie i podniesienie bandery nastąpiło 14 czerwca 1969 r. Pierwszym właścicielem jednostki była Sekcja Żeglarska MKS Pogoń (1969-96). W 1996 roku jacht przejęło Miasto Szczecin. 

Dar Szczecina reprezentował Szczecin na paradzie jednostek żeglarskich z okazji 200-lecia USA w roku 1976. Brał też udział w Tall Ships’ Races w latach 1976, 1984, 2004, 2005, 2010, 2012 i 2013. W 2013 r. wygrał klasyfikację generalną regat The Tall Ships Races. Triumfował również w klasie C Regat w roku 2007, 2012 i 2013. Od 1996 r. bierze udział w Programie Edukacji Morskiej (Szczecińska Szkoła pod Żaglami). 

Jacht został uhonorowany tytułem Ambasador Szczecina.