Dzień Wszystkich Świętych to okazja do wspomnienia nie tylko najbliższych nam ludzi, ale również tych, którzy zasłużyli się miastu, a odeszli do lepszego świata w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Prof. Józef Hozer (18 grudnia)
Znany i ceniony profesor nauk ekonomicznych urodził się 19 marca 1948 roku w Zielonce na Podkarpaciu. Ukończył studia na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Transportu Politechniki Szczecińskiej (1965–1969), a następnie został tam zatrudniony na stanowisku asystenta. W 1973 otrzymał stopień doktora nauk ekonomicznych na podstawie pracy „Ustalenie optymalnej wielkości przedsiębiorstwa transportu samochodowego”. Rozprawa ta została wyróżniona Nagrodą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego w 1981 został powołany na stanowisko docenta w Politechnice Szczecińskiej, by w 1987 roku uzyskać od Rady Państwa tytuł profesora.
Dzięki swoim szerokim zainteresowaniom naukowym kierował i uczestniczył w wielu grantach, także finansowanych przez Komitet Badań Naukowych oraz w centralnych projektach badawczych. Ważnym osiągnięciem jest także opracowanie komputerowego algorytmu masowej wyceny gruntu (wartości katastralnej, wartości rynkowej) i jego kilkakrotne praktyczne zastosowanie – został nazwany algorytmem Hozera.
Uczestniczył w licznych konferencjach naukowych, w tym w ponad 30 konferencjach międzynarodowych. Był beneficjentem Individual Mobility Grant („Tempus” − Bruksela). Od 1983 pod patronatem Polskiej Akademii Nauk organizował Ogólnopolską Konferencję „Mikroekonometria w teorii i praktyce”.
Jego dorobek publikacyjny zawiera ponad 400 pozycji, w tym wiele monografii książkowych.
Wśród licznych nagród i odznaczeń, do których można zaliczyć laury od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Rektora Uniwersytetu Szczecińskiego, warto wyróżnić Medal generała Józefa Hallera (2009) i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1995).
Kpt Wiktor Czapp (20 grudnia)
Rodowity Kaszub, urodzony 29 stycznia 1932 roku w Gdyni. Morze interesowało go od najmłodszych lat. W 1953 roku ukończył Państwową Szkołę Morską w Szczecinie i podjął pracę w Polskiej Żegludze Morskiej.
Pracował na morzu, od młodszego marynarza do kapitana, na statkach różnej wielkości, masowcach i drobnicach, m.in. „Sołdku”. Odwiedził 82 kraje i 452 porty. Pełnił funkcję nawigatora PŻM, a od 1978 roku był związany z Urzędem Morskim w Szczecinie, najpierw jako zastępca, a później kapitan portu Szczecin i szef pilotów. 10 lat później wrócił do PŻM, by w 1992 roku przejść na emeryturę i zaangażować się społecznie. Przez wiele lat był przewodniczącym Szczecińskiego Klubu Kapitanów Żeglugi Wielkiej, stał na czele Komitetu ds. Opieki nad Pomnikiem „Tym, którzy nie powrócili z morza”.
Kapitan Czapp był miłośnikiem historii polskiej floty, szkolnictwa morskiego oraz tradycji morskich, napisał książkę „Podróże kapitana po morzach i historii” i mnóstwo artykułów. Współpracował ze szkołami, spotykał się często z dziećmi i młodzieżą. We wrześniu ub. r. swoje marynistyczne zbiory przekazał Archiwum Państwowemu w Szczecinie.
Jacek Bukowski (24 grudnia)
Przez ponad 20 lat był związany z Filharmonią Szczecińską, dla której prowadził koncerty szkolne oraz niezapomniane wprowadzenia do koncertów symfonicznych. Był pasjonatem muzyki, potrafił opowiadać o niej godzinami. Miał ogromną wiedzę i umiał ją przekazać w niezwykle atrakcyjny sposób.
Ponadto był znany jako najsłynniejszy antykwariusz w mieście – przez ponad 30 lat prowadził przy placu Grunwaldzkim salon „Antyki Bukowski”. Był to najstarszy antykwariat w Szczecinie, prawdziwy raj dla miłośników historii miasta. Działał on do sierpnia 2021 roku.
Przez lata współpracował również ze szczecińskim ośrodkiem Telewizji Polskiej oraz Prywatną Telewizją „Morze”.
Wiesław Orłowski (5 lutego)
Ważna postać szczecińskiego teatru, przez lata oczarowywał nas swoimi kreacjami na deskach teatrów Współczesnego i Polskiego.
Był absolwentem Wydziału Wokalno-Aktorskiego Akademii Muzycznej we Wrocławiu, w 1984 roku zadebiutował na deskach tamtejszego Teatru Polskiego, gdzie występował do 1991 roku. Od tego czasu już na całe życie związał się ze szczecińskim scenami – najpierw z Teatrem Współczesnym, a od 2013 roku z Teatrem Polskim. Występował też w Operze i Operetce (w latach 1994-95), w Teatrze Krypta i Piwnicy przy Krypcie. Mogliśmy go oglądać w takich sztukach, jak „Figle kobiet”, „Żołnierz Królowej Madagaskaru”, „Romeo i Julia”, „Cyrulik Sewilski”, „Sen nocy letniej”, „Kubuś Fatalista i jego pan” i „Spartakus. Miłość w czasach zarazy”.
Andrzej Milczanowski (22 lipca)
Z zawodu i powołania prawnik, do historii przeszedł jako legenda szczecińskiej opozycji antykomunistycznej, a także szef Urzędu Ochrony Państwa (1990-1992) i Minister Spraw Wewnętrznych (1992-1995).
Urodził się 26 maja 1939 r. w Równem na Wołyniu. Miał ledwie rok, kiedy jego ojciec, miejscowy wiceprokurator, został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD. W 1962 r. ukończył studia prawnicze na poznańskim Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Od 1978 r. zaangażowany był w działalność opozycyjną – do 1980 r. współpracował z KSS „KOR”, a od 1980 r. z NSZZ „Solidarność”. Od października 1980 r. był rozpracowywany operacyjnie przez funkcjonariuszy komunistycznych służb specjalnych. Po wprowadzeniu stanu wojennego działał w komitecie strajkowym w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego. Po pacyfikacji strajku został aresztowany i w marcu 1982 r. komunistyczny sąd skazał go na pięć lat pozbawienia wolności. Był objęty opieką Amnesty International jako więzień sumienia. Na wolność wyszedł wiosną 1984 r.
Zaangażował się w działalność podziemnej „Solidarności”. Przewodniczył Radzie Koordynacyjnej Pomorza Zachodniego, zasiadał w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, a od 1987 w Krajowej Komisji Wykonawczej (w 1989 był członkiem prezydium KKW). W 1988 brał udział w komitetach strajkowych w zakładach pracy w Szczecinie. W grudniu 1988 otrzymał nagrodę Fundacji Paula Lauritzena z Kopenhagi, promującej osoby działających w obronie praw człowieka. Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej brał udział w obradach Okrągłego Stołu w podzespole do spraw reformy prawa i sądów.
Jako Minister Spraw Wewnętrznych zasłynął za sprawą ujawnienia 22 grudnia 1995 roku informacji o rzekomej współpracy premiera Józefa Oleksego z sowieckimi i rosyjskimi służbami specjalnymi, w tym również z działającym pod płaszczykiem biznesmena szpiegiem Władimirem Ałganowem. Dało to początek tzw. „aferze Olina”.
Po złożeniu dymisji z funkcji ministra, co miało miejsce w związku z wyborem Aleksandra Kwaśniewskiego na prezydenta, praktykował jako notariusz w jednej ze szczecińskich kancelarii notarialnych.
Prof. Jerzy Sołdek (28 lipca)
Profesor nauk technicznych, nauczyciel akademicki, doktor honoris causa ZUT, a przede wszystkim twórca szczecińskiego Wydziału Informatyki.
Urodził się 10 listopada 1931 roku w Kowali na Lubelszczyźnie. Wykształcenie zdobył na politechnikach we Wrocławiu i Gdańsku, z czego w grodzie nad Motławą zapoczątkował swoją wieloletnią karierę akademicką. Tam specjalizował się w automatyzacji elektrowni wodnych, a później również w pomiarach w procesach przemysłowych i sterowaniem nimi. W 1962 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych w specjalności automatyka.
Ze Szczecinem związał się w 1971 roku, początkowo piastując stanowisko kierownika Zakładu Teorii Mechanizmów i Podstaw Automatycznej Regulacji. Właśnie ta jednostka organizacyjna i zespół, który zaczął formować jej kierownik, dały początek Wydziałowi Informatyki Politechniki Szczecińskiej, którego dziekanem profesor Sołdek był w latach 1999-2002. Obecnie wydział znajduje się w strukturze Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. W roku 2002 prof. Jerzy Sołdek został prezesem Szczecińskiego Parku Naukowo-Technologicznego i kierował nim przez cztery lata.
Jego specjalnością były komputerowe systemy nadzoru i optymalnego sterowania ruchem statków. Opracował i wdrożył 35 urządzeń automatyki i pomiarów uzyskując patenty krajowe i zagraniczne. Był również głównym projektantem systemu komputerowego na statku naukowo-badawczym „Profesor Siedlecki”. Od lat 80. koncentrował się na zagadnieniach informatyki w obszarach m.in. grafiki komputerowej i cyfrowego przetwarzania obrazów oraz organizacji systemów informatycznych w zakresie projektowania sieci komputerowych. Był kreatorem rozwoju informatyki w środowisku naukowym Szczecina.
Za swoje osiągnięcia został w 2018 roku uhonorowany tytułem Doktora Honoris Causa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego.
Maciej Słomiński (4 sierpnia)
Z zawodu i wyuczenia był historykiem sztuki. Dla Cmentarza Centralnego był tym, kim dla Powązek Jerzy Waldorff, czego dowodem było ogromne zamiłowanie do jego dziejów.
Po raz pierwszy usłyszeliśmy o nim za sprawą odnalezienia grobowca legendarnego nadburmistrza Szczecina Hermanna Hakena i jego małżonki. W 2004 roku powołał do życia Stowarzyszenie na rzecz Cmentarza Centralnego, przez wiele lat uczestniczył w corocznych kwestach, z których pieniądze pomogły uratować setki nagrobków i pomników. Największej polskiej nekropolii poświęcił również obszerną monografię pt. „Cmentarz Centralny w Szczecinie. Wielki park pochował umarłych”.
– Trochę przypadek, a trochę nie przypadek. Ja się wychowałem w niedalekiej odległości od cmentarza przy ulicy Karola Miarki. Mieszkaliśmy z rodzicami. Później jako historyk sztuki też interesowałam się trochę tym tematem. A jakby takim przełomowym momentem było założenie Stowarzyszenia na Rzecz Cmentarza Centralnego. Postanowiliśmy z koleżankami i kolegami, że będziemy robić doroczne kwesty. Będziemy propagować walory tej wielkiej nekropolii – opowiadał przed laty o swojej działalności na antenie Radia Szczecin.
Leszek Szaruga (15 października)
Tak naprawdę nazywał się Aleksander Wirpsza. Pod tym nazwiskiem urodził się 28 lutego 1946 roku w Krakowie jako syn poety Witolda Wirpszy i Marii Kureckiej, tłumaczki, poetki, prozaiczki. Już w rok później przeniósł się z rodziną do Szczecina. Lata wczesnej młodości opisał w swojej autobiograficznej powieści pt. „Podróż mojego życia”.
Studiował na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, jednak w marcu 1968 roku został relegowany ze studiów i aresztowany za udział w protestach studenckich. Po kilku latach wrócił na studia, ale na kierunku polonistyka, magisterium uzyskał w 1976 r.
Swój literacki pseudonim zawdzięczał „Robakom” Marka Nowakowskiego. Debiutował jako poeta w „Życiu Literackim” w 1967 r. Opublikował liczne tomy poezji, m.in. „Czas morowy” (1982), „Przedświt” (1986), „Nie mówcie Europa” (1988), „Po wszystkim” (1991), „Klucz od przepaści” (1994), „Panu Tadeuszowi” (2001), „Łowca” (2021), „No i co z tego” (2024); prozy: „Zdjęcie” (2008), „Podróż mego życia” (2010), „…zmowa kontrolowana” (2014), „Dane elementarne” (2014); eseistyki: „Własnymi słowami” (1979), „Szkoła polska” (1984), „Dochodzenie do siebie. Wybrane wątki literatury po 1989 roku” (1997), „Ludzki język muzyki. Czytanie Różewicza” (2017), „Palimpsest Międzymorza” (2014), „Wyprasowania” (2024).
W latach 70. i 80. był redaktorem pism drugiego obiegu, takich jak „Puls”, „Wezwanie”. W latach 1979–1989 współpracował z sekcją polską Radia Wolna Europa (pod pseudonimami: Jan Krajnik, Krzysztof Powoski). Od 1979 współpracował z paryską „Kulturą”, pod koniec istnienia pisma był w nim szefem działu poezji. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. W latach 1987–1990 mieszkał w Berlinie Zachodnim, gdzie współpracował z sekcjami polskimi BBC oraz Deutsche Welle oraz czasopismami emigracyjnymi.
Po powrocie z emigracji w 2003 roku wykładał na wielu uczelniach, w tym na Uniwersytecie Szczecińskim. W Instytucie Filologii Polskiej wykładał historię literatury polskiej okresu Młodej Polski i XX wieku. Na szczecińskiej uczelni był promotorem licznych prac magisterskich oraz jednej pracy doktorskiej.
W roku 1986 Leszek Szaruga otrzymał Nagrodę Kościelskich, a w 1999 – nagrodę literacką „Kultury”. W 2009 r. uhonorowany został Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. Od 2019 r. pełnił funkcję jurora konkursu Nagrody Literackiej Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego „Jantar” organizowanego przez Książnicę Pomorską.
