Jak brzmiała muzyka wykonywana w Nowej Synagodze w Szczecinie? Jaka towarzyszyła jej atmosfera? Co dzisiaj może przynieść nam jej słuchanie? W jaki sposób odtwarza się muzykę po wielu latach zapomnienia? Na te pytania będziemy szukać odpowiedzi podczas koncertu „Muzyka Nowej Synagogi”, który odbędzie się 8 września w Kościele Św. Trójcy w Szczecinie. Na wydarzenie zapraszają organizatorzy Międzynarodowych Dni Muzyki Żydowskiej, które odbędą się po raz siódmy.
– Pierwsze pytanie, które zawsze słyszę, to gdzie w Szczecinie znajdowała się synagoga? – opowiada Jakub Stefek, organista i kierownik artystyczny koncertu i festiwalu. – Dziś jest to ulica Dworcowa, przed wojną nazywała się Zielony Szaniec. Obok biblioteki jest pusty plac, nad nim widać potężny mural. To tam rozbrzmiewała muzyka, którą przypominamy od siedmiu lat.
Nowa Synagoga w Szczecinie została otwarta w 1875 roku i od razu stała się ważnym miejscem na kulturalnej mapie regionu. Śpiewali w niej profesjonalni kantorzy z towarzyszeniem chóru i organów. Osoby różnych wyznań tłumnie wypełniały bożnicę podczas koncertów. Niektórzy kompozytorzy pisali utwory specjalnie na zamówienie Gminy Żydowskiej w Szczecinie.
– Słuchając i analizując tę muzykę dochodzimy do wniosku, że powstawała ona na styku kultur wielu narodów: żydowskiego – bo była przeznaczona dla synagogi, niemieckiego – bo nawiązywała do romantycznego stylu XIX-wieku i polskiego – bo wielu artystów pochodziło z ziem polskich, w których miało swoje korzenie, także muzyczne – tłumaczy Jakub Stefek. – To nie tylko rozwija naszą wrażliwość czy naszą wiedzę, ale także buduje poczucie wspólnoty i zrozumienia. Czy można wskazać lepszy przykład wspólnego dziedzictwa kulturowego? Czy istnieje coś głębszego, niż wspólne przeżywanie emocji naszych społeczności sprzed wielu dekad?
Warto dodać, że muzyczne tradycje szczecińskiej synagogi sięgają daleko poza nasze miasto. W marcu ubiegłego roku po raz pierwszy w Szczecinie gościł Uri Shani, jedyny budowniczy organów w Izraelu. Jego pra-pra-dziadek, Jakub Sarahson, był głównym kantorem Szczecina na przełomie XIX i XX wieku. Uri przechowuje w swoim warsztacie jedyne znane dziś pamiątki po Nowej Synagodze na Dworcowej – dwa srebrne świeczniki, które Sarahson otrzymał w prezencie na koniec swojej posługi. Uri Shani wygłosił wykład w Willi Lentza o historii swojej rodziny i jej wspomnieniach dawnego Szczecina. Obecnie kończy pracę nad nowym instrumentem dla Akademii Muzycznej w Jerozolimie.
W Archiwum Państwowym w Szczecinie zachowały się akta budowlane synagogi, z których można odtworzyć jej układ, dzieje kolejnych przebudów, a także stan po zniszczeniu w 1938 roku. Dziś w tym miejscu jest pusty plac na tyłach Książnicy Pomorskiej, a nad nim od niedawna widnieje popularny w Szczecinie mural przedstawiający fasadę dawnej bożnicy.
W koncercie wystąpi ExQuartet, kwartet smyczkowy składający się z muzyków Filharmonii w Szczecinie oraz Zespół Yael z Warszawy, który tworzą wokaliści, absolwenci tamtejszego Uniwersytetu Muzycznego. Na organach towarzyszyć im będzie Jakub Stefek, wykładowca Akademii Sztuki w Szczecinie i organista w Synagodze Pestalozzistrasse w Berlinie. Szczegółowe informacje oraz bilety dostępne są na stronie www.spotonart.com/mns.
Koncert „Muzyka Nowej Synagogi” odbędzie się 8 września o godzinie 19:00 w Kościele Ewangelicko-Augsburskim Św. Trójcy w Szczecinie, przy ul. Energetyków 8. Wykonawcami są Projekt Yael – śpiew, ExQuartet – kwartet smyczkowy oraz Jakub Stefek – organy.
